Copertina di libro antico, credit Antiche Curiosità©
Di Mariano Grossi©
Virgilio, ecloga essenzialmente simmetrica
.
Extremum hunc, Arethusa, mihi concede laborem:
pauca meo Gallo, sed quae legat ipsa Lycoris,
carmina sunt dicenda: neget quis carmina Gallo? INVOCAZIONE
Sic tibi, cum fluctus subterlabere Sicanos, ALLE MUSE
Doris amara suam non intermisceat undam; 5
incipe; sollicitos Galli dicamus amores,
dum tenera attondent simae uirgulta capellae.
Non canimus surdis: respondent omnia siluae.
Quae nemora aut qui uos saltus habuere, puellae
Naides, indigno cum Gallus amore peribat? 10
Nam neque Parnasi uobis iuga, nam neque Pindi
ulla moram fecere, neque Aonie Aganippe.
Illum etiam lauri, etiam fleuere myricae;
pinifer illum etiam sola sub rupe iacentem
Maenalus et gelidi fleuerunt saxa Lycaei. 15
Stant et oues circum (nostri nec paenitet illas,
nec te paeniteat pecoris, diuine poeta:
et formosus ouis ad flumina pauit Adonis); RIMBROTTO
uenit et upilio; tardi uenere subulci; ALLE MUSE
uuidus hiberna uenit de glande Menalcas. 20
Omnes “Vnde amor iste” rogant “tibi?” Venit Apollo:
“Galle, quid insanis?” inquit; “tua cura Lycoris
perque niues alium perque horrida castra secuta est.”
Venit et agresti capitis Siluanus honore,
florentis ferulas et grandia lilia quassans. 25
Pan deus Arcadiae uenit, quem uidimus ipsi
sanguineis ebuli bacis minioque rubentem:
“Ecquis erit modus?” inquit “Amor non talia curat,
nec lacrimis crudelis Amor nec gramina riuis
nec cytiso saturantur apes nec fronde capellae.” 30
ECONOMIA NARRATIVA ESAMETRI 38
Tristis at ille: “Tamen cantabitis, Arcades, inquit,
montibus haec uestris, soli cantare periti
Arcades. O mihi tum quam molliter ossa quiescant,
uestra meos olim si fistula dicat amores!
Atque utinam ex uobis unus uestrisque fuissem 35
aut custos gregis aut maturae uinitor uuae!
Certe siue mihi Phyllis siue esset Amyntas,
seu quicumque furor (quid tum, si fuscus Amyntas?
et nigrae uiolae sunt et uaccinia nigra), RIMPIANTO
mecum inter salices lenta sub uite iaceret: 40 DI GALLO
serta mihi Phyllis legeret, cantaret Amyntas.
“Hic gelidi fontes, hic mollia prata, Lycori;
hic nemus; hic ipso tecum consumerer aeuo.
Nunc insanus amor duri me Martis in armis
tela inter media atque aduersos detinet hostis. 45
Tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum)
Alpinas, a, dura, niues et frigora Rheni
me sine sola uides. A, te ne frigora laedant!
a, tibi ne teneras glacies secet aspera plantas!
Ibo et Chalcidico quae sunt mihi condita uersu 50
carmina pastoris Siculi modulabor auena.
Certum est in siluis inter spelaea ferarum
malle pati tenerisque meos incidere Amores
arboribus: crescent illae, crescetis, Amores.
Interea mixtis lustrabo Maenala Lymphis, 55
aut acris uenabor apros; non me ulla uetabunt
frigora Parthenios canibus circumdare saltus. NUOVO MODELLO
Iam mihi per rupes uideor lucosque sonantis POETICO
ire; libet Partho torquere Cydonia cornu
spicula; tamquam haec sit nostri medicina furoris, 60
aut deus ille malis hominum mitescere discat!
Iam neque Hamadryades rursus nec carmina nobis
ipsa placent; ipsae rursus concedite, silvae.
Non illum nostri possunt mutare labores,
nec si frigoribus mediis Hebrumque bibamus, 65
Sithoniasque niues hiemis subeamus aquosae,
nec si, cum moriens alta liber aret in ulmo,
Aethiopum uersemus ouis sub sidere Cancri.
Omnia uincit Amor: et nos cedamus Amori.”
ECONOMIA DRAMMATICA ESAMETRI 39
Haec sat erit, diuae, uestrum cecinisse poetam, 70
dum sedet et gracili fiscellam texit hibisco,
Pierides: uos haec facietis maxima Gallo,
Gallo, cuius amor tantum mihi crescit in horas, INVOCAZIONE
quantum uere nouo uiridis se subicit alnus. ALLE MUSE
Surgamus: solet esse grauis cantantibus umbra, 75
iuniperi grauis umbra; nocent et frugibus umbrae.
Ite domum saturae, uenit Hesperus, ite, capellae.
ECONOMIA NARRATIVA ESAMETRI 38
Nell’Ecloga X, chiusura delle Bucoliche, Virgilio vira per criteri estremamente simmetrici in una composizione che amalgama disinvoltamente sia la ricerca della proporzione nel numero 3, già riscontrata nelle Ecloghe III, IV e VIII, sia il rapporto 1:1 nella struttura compositiva.
Si tratta dell’esaltazione di Cornelio Gallo… (Continua su Destrutturalismo n. 5).
.
DESTRUTTURALISMO Punti salienti
